Учууталбытын ааттатар үйэлээх үҥкүүлэрэ

22.10.2024

          Быйылгы сылга саха бастакы балерината, Дьокуускайдааҕы  Культпросвет училище үҥкүүгэ салаатын бастакы преподавателэ, элбэх үҥкүү специалиһын иитэн таһаарбыт А.В.Посельская төрөөбүтэ 100 сыла туоларынан сибээстээн кини бэлиэ даататыгар араас тэрээһиннэр ыытыллаллар.  М.Жирков уонна Г.Литинскэй суруйбут саха бастакы балетыгар сүрүн оруолу толорон “Сир Симэҕэ” диэн аатырбыт балерина олоҕун барытын саха үҥкүүтүн сайдыытыгар, кини айар суолун салгыыр специалистары бэлэмнээн таһаарыыга анаабыта. 1966 с. аһыллыбыт үҥкүү салаатын бүтэрбит бастакы хореограф идэтин ылбыт специалистартан  саҕалаан республика араас муннуктарыгар үҥкүү коллективтара тэнийэн,   КПУ-га, кэлин Культура уонна искусство колледжыгар, музыкальнай, искусство  оскуолаларыгар  үрдүк үөрэхтээх преподавателлэр, филармонияҕа,  Саха Үҥкүүтүн ансаамбылыгар, кэлин Үҥкүү театрыгар  балетмейстер, репетитор, үҥкүүһүт быһыытынан саха үҥкүүтэ сайдарыгар айымньылаахтык үлэлии сылдьаллар. Билиҥҥи кэмҥэ детсад оҕолоруттан саастаах дьон коллективтарыгар тиийэ хас улуус аайы үҥкүүнэн сөбүлээн дьарыктанааччылар,  сэҥээрээччилэр ахсааннара  кэҥээн иһэр.  Саха үҥкүүтэ кыраныысса таһыгар кытта киэҥник билиннэ.

        Мин кини сүүмэрдээн ылбыт иккис кылааһыгар 1968-71 сс. үөрэммит дьоллоохпун.  Классическай үҥкүү уонна үҥкүү туруоруута (постановка танцев) предметтэргэ үөрэтэрэ. Үҥкүү туруоруутун уруогар үксүн сахалыы үҥкүүнү туруорарбытын ирдиирэ, оттон бэйэтэ туруордаҕына классическай үҥкүү элеменнэрин сахалыы үҥкүү хамсаныытын кытта дьүөрэлээн сүрдээх тупсаҕайдык   оҥорон таһаарара. Ол курдук, “Весенний” диэн үҥкүүтүн куорат араас площадкаларыгар улахан кэнсиэрдэргэ толорорбут. Ханнык тэрээһиҥҥэ эбитэ буолла, “Ньургуһуннар” диэн сүрдээх лирическэй үҥкүүнү  үс куурус кыргыттара бары Ленин болуоссатыгар толорбуппутун өйдүүбүн.

      1982 сыллаахха Саха сирэ Россия састаабыгар холбоспута 350 с. ыытыллыбыт республикатааҕы фестивальга  анаан туруорбут “Фестивальная”  (Христофор Максимов  “Таммахтар” ырыатын мелодиятыгар) уонна   “Лаглайбаана” (Владимир Ксенофонтов музыкатыгар) үҥкүүлэрэ  лауреат үрдүк аатын ылбыттара.

       Бу икки үҥкүү историятын туһунан сырдатар буоллахха, фестиваль кэнниттэн  биһиги – выпусниктар хас да буоламмыт дьиэтигэр тиийэн кэпсэттибит. Ол кэмҥэ Норуот айымньытын дьиэтигэр методист-хореограф Д.П.Филиппова үлэлиирэ.  Бары да сүрдээҕин көтөҕүллэн бу икки үҥкүү туһунан санаабытын үллэстибиппит кэнниттэн Дора Павловна бу үҥкүүлэр сурукка түһэриллэн үйэтитиллиэхтэрин наадатын эппитигэр тоҕо эрэ миигин суруйуо этэ диэбитигэр наһаа да соһуйбутум. Тоҕо диэтэххэ, үөрэппит кыргыттара Раиса Игнатьева – Павлова, Ангелина Лукина – Москватааҕы,    Зинаида Корнилова-Попова, Клавдия Охотина Ленинградтааҕы культура институттарын бүтэрэн кэлэн бэйэтин кытта үлэлии сылдьаллара. Онон Норуот айымньытын дьиэтэ командировкалаан бу икки үҥкүүнү Ытык Күөлгэ “Доҕордоһуу” ансаамбылга үлэлии сылдьар  Бэлла Шапошниковаттан суруйан кэлбитим. Үҥкүүлэр тус-туспа кыра брошюра курдук 1984 с. бэчээттэммиттэрэ. Итини таһынан “Весенний” диэн үҥкүү эмиэ бэчээттэммитэ. Билигин санаатахха, Аксения Васильевна  60 сааһын туолуутугар таһаарарга былааннаабыт буолуохтаахтар. Хомойуох иһин, кини онно тиийбэтэҕэ. Ити курдук, учууталым үс үҥкүүтэ үйэтитиллэн “Фестивальная” – билигин “Таммахтар” диэн ааттанан Культура колледжын студеннарын уонна хореографическай училище үөрэнээччилэрин толоруутугар  сценаттан түспэккэ толоруллар. Училищеҕа  “Сир Симэҕин” төрөөбүт күнүгэр –  ахсынньы 24-гэр  ыытыллар тэрээһин кини үҥкүүтүн толоруунан саҕаланара үгэскэ кубулуйда.

          Быйыл А.В.Посельская  100 сылыгар анаан С.А.Зверев – Кыыл Уола аатынан Үҥкүү театра “Лаглайбаана” үҥкүүнү туруоран көрөөччүлэр дьүүллэригэр таһаарда.  Үҥкүү бытаан чааһын балетмейстер, СР культуратын үтүөлээх үлэһитэ Юрий  Федоров, түргэн чааһын  театр кылаабынай балетмейстера,  СР үтүөлээх артыыһа Долаана Федотова  суруллубуттан көрөн туруорбуттар. Композитор В.Ксенофонтов баяҥҥа анаан суруйбут партитуратын национальнай оркестр артыыһа, СР искусствотын үтүөлээх деятелэ Егор Федотов саха национальнай инструменнарын оркестрыгар оҥордо. Дирижер-постановщик  СР искусствотын үтүөлээх деятелэ, РФ культуратын үтүөлээх үлэһитэ  Николай Петров.

       Үҥкүү премьерата  А.В.Посельская 100 сылынан  балаҕан ыйын 29 күнүгэр  “Учууталга анаан” диэн театр гастрольнай кэнсиэригэр  Покровскайга “Дьол    түһүлгэтэ” культура уонна норуот айымньытын киинигэр көрдөрүллүбүтэ. Ол кэнниттэн Бороҕоҥҥо алтынньы 5 күнүгэр  В.В.Никифоров – Күлүмнүүр  аатынан культура дыбарыаһын  толору мустубут саалатыгар “Лаглайбаананы” дохсун ытыс тыаһынан көрүстүлэр.  Сценаҕа бииртэн-биир үчүгэй үҥкүүлэр, Василена Шарина-Улан, Александр Карманов ырыалара, Дьулустаан Никифоров кырыымпа, Владимир Боярскай  баян курдук инструменнары баһылааһыннара  биһирэбили ыллылар. РФ үтүөлээх, СР народнай артыыһа Дмитрий Артемьев алгыһа уонна олоҥхоттон быһа тардан толоруута аатырбыт үҥкүүһүтүн таһынан киэҥ эйгэ талааннааҕа көрөөччүлэри  сөхтөрдө.  Гастрольнай биригээдэни администратор Лилия Осипова иилээн-саҕалаан сырытыннарда.

       Үҥкүү театрын кэнсиэрин Бороҕон олохтоохторун таһынан  нэһилиэктэртэн бөлөҕүнэн тэриллэн айаннаан кэлэн астына көрөн-истэн бардылар.

       Түмүктээн эттэххэ, А.В.Посельская 40-тан тахса сыллааҕыта туруорбут “Фестивальнайа”  (Таммахтара),  “Лаглайбааната”  суруллан уонна туруоруллан иккистээн тыыннанан дьон-норуот көрүүтүгэр тахсыылара  учууталбыт айан хаалларбыт үлэтигэр сүгүрүйүү быһыытынан сыаналанар уонна толорор коллективтар репертуардарын “көмүс фондатыгар” умнуллубаттык киллэрилиннэ диэн биһиги – Аксения Васильевна ииппит-такайбыт үөрэнээччилэрэ үөрүүбүт, махталбыт муҥура суох.

 Мария Сивцева, СР культуратын  үтүөлээх үлэһитэ, Уус-Алдан улууһун бочуоттаах олохтооҕо.